Architektura okrętowa – dyscyplina naukowo-techniczna z zakresu nauk fizycznych, technicznych oraz nauk matematycznych, zajmująca się zagadnieniami działania, projektowania i budowy jednostek pływających. Badania naukowe w tym zakresie tworzą i wykorzystują wiedzę z zakresu okrętownictwa, hydrostatyki, dynamiki płynów, mechaniki konstrukcji i innych. Głównymi polami zainteresowania architektury okrętowej są bezpieczeństwo jednostki pływającej, sprawność oraz geometria okrętu, nie jest to jednak lista zamknięta. Opracowanie projektu każdej jednostki pływającej, projektów wstępnych, a następnie szczegółowych, musi być współcześnie poprzedzone wcześniejszymi analizami i opracowaniem założeń z punktu widzenia architektury okrętowej. Stąd badaniami z zakresu architektury okrętowej są między innymi badania pływających modeli jednostek pływających, prowadzone przed rozpoczęciem właściwego procesu projektowania przez projektantów i konstruktorów okrętowych
Za ojca tej dziedziny nauki uznawany jest Pierre Bouguer, który w swoim wydanym w 1746 roku traktacie Traite di Navire położył podwaliny pod wiele aspektów architektury okrętowej które zostały później rozwinięte w przez Leonharda Eulera i innych. Znaczącą w tym zakresie postacią tego okresu był zwłaszcza Szwed Fredric Chapman, który był pionierem prac nad oporem statku.
Głównymi polami zainteresowania architektury okrętowej są bezpieczeństwo jednostki pływającej, sprawność i geometria okrętu:
W zakresie bezpieczeństwa, architektura okrętowa skupia się na zapewnieniu iż okręt nie przewróci się w morzu do góry dnem na skutek oddziaływań naturalnych, lub w związku z uszkodzeniem. Zapewnia odpowiednią wytrzymałość okrętu i odporność na złamania lub pęknięcia, skutkujące dostaniem się wody do jego wnętrza. Zadaniem architektury okrętowej, jest także zapewnienie jak największych szans przeżycia załogi statku, w razie jego zalania na skutek wypadku lub działania wrogiego.
Sprawność okrętu jest dyktowana specyficznymi potrzebami prowadzenia działalności handlowej lub wojennej. Wymagania dotyczące sprawności okrętu wynikają ze specyfikacji wymagań jego przyszłego użytkownika. Dotyczą one koniecznej wielkości i rodzaju ładunku który jednostka musi dotaczać we właściwym czasie do portu przeznaczenia w najbardziej ekonomiczny sposób. Okręty wojenne muszą zapewniać odpowiednią siłę ognia odpowiedniego rodzaju zgodnie z wymaganiami zamawiającej jednostkę marynarki wojennej, oraz przestrzeń dla odpowiedniej załogi. Rozmiary, tonaż, nośność, zasięg, prędkość, opory, metody napędowe, manewrowość, przeżywalność na polu walki, i wiele innych cech, muszą zostać dopasowane przez architektów okrętowych do wymagań zamawiającego, przy akceptowalnych kosztach.
Geometria okrętu jest związana z jego sprawnością, obejmuje jednak szerszy zakres. Geometria okrętu skupia się na właściwych korelacjach przedziałów i sekcji. Architekci lotniskowców przykładowo, muszą zmieścić w określonej przestrzeni kadłuba o określonym kształcie ponad 2000 pomieszczeń, które musza pozostawać w określonych relacjach ze sobą, a także do 50 różnych systemów rurociągów i innych linii przesyłowych do różnych części okrętów. Konieczne jest także zapewnienie odpowiedniego komfortu załodze, aby jej członkowie mogli wykonywać powierzone im funkcje. Architektura okrętowa musi także zapewnić sprawny i szybki załadunek oraz wyładunek w porcie, często także uzupełnianie zapasów w morzu, a przy tym musi być zapewniony określony poziom estetyki i możliwość jej ekonomicznej budowy.
