Hamulec – urządzenie mechaniczne służące do:
zmniejszania prędkości, lub zatrzymywania ruchomych, najczęściej obrotowych, elementów mechanizmów, lub maszyn – hamulec zatrzymujący
trzymania elementów mechanizmów, lub maszyn nieruchomo, lub pozwalania im się obracać w pewnych sytuacjach – hamulec luzujący
skalowania obciążania maszyny w celu symulowania zewnętrznego obciążenia – hamulec pomiarowy lub hamowniaDziałanie hamulców polega na przejęciu części, lub całości energii kinetycznej urządzenia i rozproszeniu jej. W układach napędowych z rekuperacją energii energia hamowania jest przetwarzana w inną formę energii (energia elektryczna, energia hydrauliczna, lub energia mechaniczna) i składowana w odpowiednim akumulatorze do późniejszego wykorzystania. W takich układach rolę hamulca przejmuje generator prądu, pompa lub przekładnia.
Hamulec wraz z układem sterowania tworzy układ hamulcowy.
