Narzędzie – przedmiot lub urządzenie służące do bezpośredniego oddziaływania w procesie pracy na przedmiot pracy stanowiące wyposażenie człowieka lub maszyny. Większość prostych narzędzi jest maszynami prostymi. Narzędzie pozwala wykonać to, czego przeciętny człowiek nie byłby w stanie wykonać samymi rękoma, lub ułatwia to, co może wykonać sam.
Narzędziami posługują się też niektóre gatunki zwierząt, m.in. szympansy, kapucynki brodate i makaki krabożerne.
Jednym z kryteriów podziału procesów cywilizacyjnych jest rodzaj materiałów używanych na narzędzia:
epoka kamienia: narzędzia były wykonywane z kości i rogów zwierząt, z drewna, kamienia,
epoka brązu: ok. 2000 p.n.e. zaczęto stosować narzędzia miedziane i brązowe,
epoka żelaza: ok. 1000 p.n.e. weszły w użycie narzędzia żelazne.Najwcześniejszymi narzędziami były kije, kamienie, kości w postaci naturalnej, dobierane odpowiednio do zamierzeń. Następnie zaczęto narzędziom nadawać formy lepiej dostosowujące je do potrzeb. Na przestrzeni wieków nastąpiło ogromne zróżnicowanie narzędzi, dostosowywanych do różnorodnych rzemiosł i gałęzi przemysłu.
Zależnie od wybranego kryterium rozróżnia się narzędzia:
według dostosowania do zadań:
uniwersalne;
specjalne;
według rodzaju napędu:
ręczne;
zmechanizowane:
z napędem elektrycznym inaczej elektronarzędzia np. wiertarka);
z napędem pneumatycznym np. młot pneumatyczny,
maszynowe (stanowiące wyposażenie maszyny np. do pracy na obrabiarkach);
według przeznaczenia:
nazywane od rodzaju obróbki: np. tokarskie, frezerskie, kuźnicze;
nazywane od profesji użytkownika: np. ślusarskie, szewskie, krawieckie, kominiarskie, stolarskie, ciesielskie;
nazywane od rodzaju obrabianego materiału: np. do metalu (stali), do drewna;
nazywane od sposobu obróbki: np. skrawające, do obróbki plastycznej, ścierne.Specjalną grupę stanowią narzędzia pomiarowe.
