Partytura
Partytura (wł. partitura) – notacyjne zestawienie nad sobą wszystkich partii wokalnych i instrumentalnych utworu zespołowego w celu przejrzystego utrwalenia całości dzieła, ułatwienia orientacji kompozytorowi, dyrygentowi oraz słuchaczom śledzącym z partyturą wykonania danej kompozycji. Partytura eksponuje wertykalne związki między poszczególnymi partitami, zestawionymi nad sobą w pewnym określonym porządku. Poszczególne rodziny instrumentów łączone są ze sobą oddzielną linią: akoladą. W ramach poszczególnych grup najwyżej umieszcza się instrumenty o najwyższej wysokości skali, najniżej – o najniższej.
Pomysł graficznego zestawienia nad sobą partii narodził się wraz z powstaniem polifonii. W najstarszych zabytkach zawierających przykłady wielogłosowe (Musica Enchiriadis, IX w.) notowano je w ten właśnie sposób. Jednak ok. 1225 r. zarzucono system partyturowy w związku z rozwojem motetu i stosowano go nadal jedynie w notacji utworów instrumentalnych (głównie klawiszowych). Partie komponowanych utworów zespołowych notowano w oddzielnych księgach głosowych. Partyturowy zapis kompozycji wskrzeszono w końcu XVI w. w związku z rozwojem zespołowej muzyki instrumentalnej.
Partytura to podstawowy sposób zapisu muzyki zespołowej instrumentalnej, lub instrumentalno-wokalnej. W partyturze notowane są za pomocą pisma muzycznego partie wszystkich instrumentów i głosów potrzebnych do wykonania utworu, określenia dynamiczne, agogiczne oznaczenie metrum itp. Termin „partytura” odnosi się (inaczej niż np. angielskie określenie score) wyłącznie do zapisu utworów przeznaczonych na wiele instrumentów. O zanotowanym utworze na jeden instrument mówi się po prostu „nuty”. Partyturę więc ma przed sobą dyrygent, natomiast poszczególni muzycy mają do dyspozycji zapis swojej partii.
Partytura zapisana jest w sposób umożliwiający objęcie wzrokiem w pionie partii wszystkich instrumentów, grających (lub pauzujących) jednocześnie. Pierwsze próby symultanicznego zapisywania głosów pochodzą z IX wieku (Musica enchiriadis), jednak zapis partyturowy upowszechnił się dopiero u schyłku wieku XVI. We współczesnych partyturach można spotkać także specjalne oznaczenia dla reżyserów dźwięku, dotyczące m.in. ustawień filtrów i głębokości pogłosu. Nuty przeznaczone do postawienia na pulpicie dla instrumentów orkiestrowych (tj. dla jednego lub dwóch takich samych instrumentów, korzystających z wspólnego pulpitu) lub w zespole kameralnym nazywa się głosem (orkiestrowym).
